SNW

Sieć Najciekawszych Wsi (SNW), podobnie jak w przypadku sieci Najpiękniejszych Wsi Francji, ma być markowym produktem turystycznym i sposobem na zachowanie najcenniejszych wsi pod względem walorów materialnego dziedzictwa, autentyzmu wiejskiej przestrzeni oraz form życia mieszkańców.Ponadto wśród celów jej utworzenia jest:

upowszechnienie technik rozwoju wewnętrznego wsi, jako sposobu na zapewnienie żywotności wsi.
zainteresowanie społeczeństwa tematyką wiejską poprzez udostępnienie walorów wsi o wartościach poznawczych
i edukacyjnych.
ochrona wartości nieruchomości poprzez podniesienie atrakcyjności miejsca, co ma znaczenie w sytuacji depopulacji
i nadpodaży zbywanych nieruchomości (brak nabywców i coraz liczniejsze pustostany).
tworzenie wizytówki gminy/regionu, a poprzez unikalną strategię rozwoju, umożliwienie mieszkańcom kooperacji krajowej
a nawet międzynarodowej.

Koncepcja Sieci Najciekawszych Wsi opiera się na następujących filarach:

walory poznawcze wsi są powodem pobytu;
powód pobytu werbalizuje opowieść;
dla pobytu przyjezdnych wyznaczona jest przestrzeń posiadająca walory, nazywana obszarem udostępnionym;

Odbiór walorów poznawczych następuje poprzez pokonywanie trasy, złożonej z punktów ilustrujących treści zawarte w opowieści.

Warunkiem jest jednak, aby zasoby materialne wsi, (jakość wiejskiej przestrzeni oraz infrastruktura pobytu i udostępnienia walorów) zdecydowanie przewyższały krajową przeciętność.

W latach 2013-2014 kompletowano pulę potencjalnych uczestników sieci. Na podstawie kwerendy wojewódzkich konserwatorów zabytków i ekspertów wytypowano ok. 230 miejscowości z całej Polski.

Pierwsze oceny potencjału miejscowości do uczestnictwa w Sieci wykonano w ramach regionalnych programów wdrożeniowych – w województwie opolskim ocenie poddano 13 wsi, a w woj. śląskim 4.

Na wniosek PSORW – przyszłego operatora sieci, w 2015 roku zrealizowano projekt „Tworzenie Sieci Najciekawszych Wsi”, finansowany przez FAPA. Oceniano potencjał uczestnictwa w sieci 50 miejscowości ze wszystkich województw. W momencie powstawania niniejszej publikacji projekt był w toku, więc nie można było podać jego wyników.

Warunkiem koniecznym dla spełnienia kryteriów i udziału w SNW jest aktywna społeczność wiejska. W istocie to ona staje się głównym beneficjentem funkcjonowania sieci. Każde przedsięwzięcie wykonane z myślą o przyjezdnych będzie pośrednio służyć mieszkańcom. Bez udziału mieszkańców, ich pomysłów i zaangażowania nie jest możliwe sprostanie kryteriom uczestnictwa w Sieci. Kluczowe znaczenie w przedsięwzięciach podnoszących walory wsi mieć będzie subsydiarne wsparcie władz ich gmin. Będzie ono niezbędne dla przeprowadzenia Planów działań na rzecz spełnienia kryteriów uczestnictwa w sieci. Plany te powstaną w oparciu o ocenę potencjału wsi i raporty z oceny. Dzięki nim wsie poznają swe deficyty. Zawarte w raportach rekomendacje ułatwią wybór zadań i ukierunkują realizację.

Wsie pretendujące do uczestnictwa w Sieci Najciekawszych Wsi muszą mieć odpowiednie walory, przede wszystkim zasób przestrzennej atrakcyjności wyrażający się pozytywnym wizerunkiem miejscowości. Wartość podnoszą zabytki, zachowana dawna zabudowa zagrodowa czy specyficzny budulec i detal architektoniczny. Ważne są także, np. typy zieleni wewnątrz miejscowości oraz powiązania wnętrz wsi z otaczającym krajobrazem.

Kluczową kwestią jest umiejętność udostępnienia walorów wsi i odpowiednia ich prezentacja, co może uczynić pobyt we wsi markowym produktem turystycznym. W koncepcji Sieci Najciekawszych Wsi służy do tego formuła opowieści, której przekaz ma wysokie walory poznawcze.

Walory poznawcze kryją się w zbiorze rozmaitych faktów i historii z przeszłości lub teraźniejszości, odzwierciedlających ważne wydarzenia, uczestniczących w nich ludzi. Również, a może przede wszystkim, we wszelkiego typu pamiątkach z przeszłości, w zabytkach i obiektach historycznie cennych, przedmiotach a także w strukturach, choćby rozłogu pól. Przykładowo resztki ogrodzeń, śródpolne oczka wodne i grupy drzew wśród łąk są reliktem pastwisk z czasów, gdy bydło co dnia pędzono na wypas. I właśnie one są nośnikiem informacji, jak niegdyś na wsiach wyglądał chów. Zapoznawanie się ze wszystkim, co dokumentuje sposoby gospodarowania, wytwórczości, tradycji, stylu życia, obyczajów i zachodzących zmian w wiejskim świecie ma walory poznawcze. Z tego bogactwa trzeba wyłowić wątki najistotniejsze i powiązać w sposób pozwalający na umiejętne skonstruowanie „opowieści” wzbudzającej ciekawość i skłaniającej do przyjazdu i pobytu.

Opowieść to logicznie i atrakcyjnie skonstruowana narracja o takich zjawiskach i procesach, które miały miejsce lub nadal zachodzą w danej miejscowości. W opowieści wieś jest przykładem zagadnień szerszych, o randze przekraczającej jej wymiar, ważnych dla rozumienia obszarów wiejskich, przeszłości i teraźniejszości regionu lub kraju. Akcentuje wyróżniki wsi.

Opowieść jest komunikowana w formie krótkiego hasła (sloganu) streszczającego istotę atrakcyjności wsi, sformułowanego w sposób motywujący do odwiedzin.

Trzeba pamiętać, iż istota sieci zawiera się w zapisie:

Wsie najciekawsze = budzące ciekawość = wysokie walory poznawcze pobytu

Zatem, opowieść zwiedzającemu:

uzasadnia przyjazd i pobyt;
zapewnia poczucie osobistej korzyści z poznania nowych faktów, poszerzenia wiedzy, pozyskania inspiracji, itp.;
interpretuje przestrzeń udostępnioną dla pobytu.
Walory poznawcze nie istnieją jako samoistna cecha wsi. Urzeczywistniają się dopiero w momencie przebywania we wsi w wyniku udostępnienia walorów wsi zwiedzającemu. Służy temu odpowiednio skonstruowana trasa (trasy) oraz doświadczanie i przeżywanie wiejskości w miejscach udostępnionych turystom (otwarte zagrody, muzea wiejskie) a także udział w warsztatach oraz grach terenowych.